Portretfoto wint de verkiezingen
Tinder als stemwijzer?
Door: Wijnand Geuze
Begin januari mocht ik aantreden als portretfotograaf voor de lokale politieke partij Breda'97. Een mooie aanleiding voor het schrijven van een blog. 21 Maart is het namelijk weer zover: de Nederlandse gemeenteraadsverkiezingen.
In dit blog zal ik jullie meenemen langs een aantal experimenten waarbij de invloed van portretfoto's bij verkiezingen onder de loep is genomen. Deze invloed blijkt een stuk groter te zijn dan veel van ons denken. Zo kunnen verkiezingsuitslagen met behulp van campagnefoto’s binnen een paar seconden nauwkeurig worden voorspeld. Visagie en de manier van kleden kunnen iemands competentieniveau sterk verhogen (of verlagen). Zelfs tinderen lijkt niet veel te verschillen van de normale gang van zaken bij verkiezingen.
In ons idealisme neigen we het nog wel eens te onderschatten, maar uiterlijk doet ertoe, of we dat nu leuk vinden of niet. Academisch onderzoek brengt ons niet te verwaarlozen bewijs
De campagneposters hangen klaar en de standpunten zijn uitgetypt. Heb jij al besloten wie jouw kostbare stem ontvangt de 21e? Of ben je nog aan het twijfelen? Gelukkig bestaat er voor twijfelaars de stemwijzer. Ook kun je websites van partijen bezoeken, met een kritische blik door de standpunten bladeren of je laten adviseren door je politiek verantwoorde beste vriend die (wél) elke dag het nieuws kijkt…
Maar wat is nu eigenlijk het effect van dat trouwe koppie van een lijsttrekker op de verkiezingen?
Een kwart seconde is genoeg…
In een experiment op Princeton University onderzochten de psychologen Alexander Todorov en Charles C. Ballew II de invloed van portretfoto’s van verkiezingskandidaten op de verkiezingsuitslagen.
De onderzoekers lieten deelnemers voor een kwart seconde kijken naar portretfoto’s die gebruikt werden in de Amerikaanse verkiezingen. Ze vroegen deelnemers de kandidaten te beoordelen op de mate van competentie. Vervolgens werden de resultaten vergeleken met de uiteindelijke verkiezingsuitslag. Wat bleek?
Een-vierde van een seconde was genoeg om de verkiezingsuitslag op een zeer accurate wijze te voorspellen. De meer competent beoordeelde kandidaten wonnen in 70% van de gevallen de verkiezingen. (Mlodinow, 2012) Het is een interessant gegeven dat er weken wordt gedaan over een proces wat binnen een paar seconde kan worden ingeschat.
Tinder voor raadsleden
Op tinder wordt je naar rechts geswiped met een knap koppie en beland je in de afvalbak wanneer je profielfoto niet aan de verwachtingen voldoet. Hoe zorg je er als raadslid nu dan voor dat mensen je partij naar rechts swipen?
Uiteraard zijn standpunten enorm belangrijk, maar als je er als raadslid uitziet als een saaie zuurpruimp zul je toch echt kostbare stemmen verliezen. Een campagnefoto is een bijna directe lijn tussen raadslid en stemmer. Zij laat het volk zien met wie ze te maken gaan krijgen; het gezicht achter de ideeën en tevens de persoon die ze waar moet gaan maken. Zo’n verkiezingsposter is dus heel sec gezegd een visitekaartje voor de partij. Een professioneel portret moet voldoen aan een aantal kenmerken om het raadslid krachtig en betrouwbaar neer te zetten. Zoals ik hierboven al aangaf: een saaie zuurpruim zal niet snel het land regeren. Zaken zoals leeftijd, geslacht en fysieke kenmerken kunnen we parkeren. Onderzoek laat zien dat deze factoren niet doorslaggevend zijn. Aspecten die we kunnen beïnvloeden op een foto zijn dat echter wel.
De perfecte portretfoto
De fotografiewebsite Photofeeler publiceerde in 2014 een onderzoek met bevrijdende woorden. Onderzoekers ontdekten waar ‘de perfecte portretfoto’ aan moet voldoen.
In het onderzoek werden meer dan 60.000 portretten beoordeeld op drie aspecten: Competentie (intelligentie, capaciteiten), Vriendelijkheid (hartelijkheid, vertrouwen) en Invloed (leiderschapskwaliteiten, respect). De resultaten? Verschillende aspecten van een foto zijn van invloed op de manier waarop een persoon wordt ingeschat. Deze aspecten kunnen zaken zijn zoals belichting, kleurcontrast en uitsnede van de foto, maar vooral ook lichaamstaal, het samenknijpen van de ogen of uitsteken van de kin zijn van invloed. Hierbij zijn sterke verschillen te zien tussen de scores. Zo kan een lach ervoor zorgen dat iemand aardig wordt bevonden, maar hoeft dit niet te betekenen dat deze persoon als leider wordt gezien. Andersom is het goed mogelijk dat een zeer competent beoordeeld persoon laag scoort op vriendelijkheid. Opvallend is dat de manier van kleden geen invloed heeft op de likability, maar dat de mate van competentie en leiderschap er daarentegen door kan verdubbelen (of halveren). (Photofeeler, 2014)
Competentie als belangrijkste pijler
Wanneer we dit onderzoek naast het Princetononderzoek leggen kunnen we concluderen dat voor een verkiezingsfoto vooral de pijler competentie van belang is. Natuurlijk is het fijn als een lijsttrekker vriendelijk is en een zekere mate van leiderschap bezit, maar bovenal moet hij natuurlijk goed zijn in wat hij doet; competent zijn dus.
Professor Rosenberg doet er met zijn experiment nog een schepje bovenop. Hij onderstreept bovenstaand principe niet alleen, maar kaart vooral het belang van een goede foto aan. Een portretfoto blijkt namelijk van veel grotere invloed te zijn op de verkiezingsuitslagen dan andere informatie over desbetreffende kandidaat. Rosenberg liet 210 vrijwilligers portretfoto’s bekijken met de vraag of de kandidaat op de foto volgens hen capabel was. Naast de foto kreeg men nog wat andere stukken informatie. Al snel kwamen de onderzoekers tot de conclusie dat de foto in vergelijking tot de schriftelijke informatie van veel grotere invloed was op de stemming dan andere zaken. Een logische vraag die opkwam was of men de beoordeling van zo’n foto kan beïnvloeden en vooral hoe? (Wittman, 1995)
Om dit verder uit te diepen startten de onderzoekers een tweede experiment. Ze lieten visagisten dezelfde kandidaten op twee manieren opmaken: een ‘flatterende’ manier en een ‘minder complimenteuze’ manier. Een nieuwe groep vrijwilligers kreeg de foto’s te zien ter beoordeling. De ene helft van de groep kreeg de aantrekkelijke foto’s te zien en de andere helft de minder aantrekkelijke. De overige informatie over de kandidaten bleef gelijk. De uitslag van het onderzoek was significant te noemen. De aantrekkelijke campagnefoto’s ontvingen 56% van de stemmen, terwijl de minder flatteuze foto’s maar 44% ontvingen. Een ongunstige foto zorgde dus voor een daling van 12%. (Wittman, 1995)
Wat betekent dit voor de gemeenteraad?
Uit Rosenbergs onderzoek kunnen we opmaken dat meer dan een-tiende van de verkiezingsuitslagen gestuurd zou kunnen worden door foto’s. Todorov en Ballew II vullen deze inschatting aan met de conclusie dat je aan de hand van een foto de verkiezingsuitslagen voor 70% accuraat in kunt schatten. De stelling dat campagnefoto’s voor 70% de uitslagen beïnvloeden is wellicht nog een brug te ver, maar we kunnen zeker aannemen dat deze foto’s een stevige vinger in de pap hebben. Photofeeler draagt op haar beurt een steentje bij door te beschrijven wát iemand op een foto dan precies competent (en dus populair) maakt.
We kunnen inmiddels wel stellen dat foto’s van grote invloed zijn op de politiek en zo ook op de gemeenteraadsverkiezingen die eraan zitten te komen. Een goed portret kan je maken of breken als politicus. En dat in nog geen halve seconde als we de boeken erop nalezen. De invloed is gróót. Als je een doordenker bent (zoals ikzelf) zou je zelfs kunnen filosoferen over het idee of een goede fotograaf invloed heeft op het uiteindelijke bestuur van ons land… Zou het?
Mijn advies?
Afsluitend heb ik twee tips voor 21 maart. Één voor de stemmer en één voor de politicus:
Tip 1 (voor de stemmer):
Kijk verder dan de appelwangetjes, sterke kaaklijn of zware wenkbrauwen op een verkiezingsfoto. Er is meer dan dat.
Tip 2 (voor de politicus):
Laat een goede foto maken, want feit blijft: veel stemmers vinden tip 1 knap lastig!
Update:
Na de gemeenteraadsverkiezingen mocht ik voor de gemeente Breda alle raadsleden en Burgemeester Depla fotograferen. Bekijk hier de portretfoto's en groepsfoto: gemeenteraad Breda
Verwijzingen
Mlodinow, L. (2012, 12 april). A Facial Theory of Politics. Geraadpleegd van http://www.nytimes.com/2012/04/22/opinion/sunday/a-facial-theory-of-politics.html
Photofeeler. (2014, 13 mei). New Research Study Breaks Down “ The Perfect Profile Photo”. Geraadpleegd van https://blog.photofeeler.com/perfect-photo/
Wittman, D. (1995). The Myth of Democratic Failure. Chicago, Amerika: The University of Chicago Press.
Leestip: Iedereen is fotogeniek